Başkanlık Sistemi Hakkında Ne Biliyoruz?
Başkanlık Sistemi Nedir?
Başkanlık sistemi, yasama ve yürütme organlarının birbirinden sert bir şekilde ayrılmasıdır. Bu sistemde halk tarafından seçilen bir başkan vardır. Seçilmiş başkanın siyasi partisi ile ilişkisinin kesilmesi zorunluluğu yoktur. Devletin idaresi söz konusu olduğunda yasama yürütmeye son veremediği gibi yürütme de yasamaya son veremez. Sert ayrılığı bu şekilde tanımlarız. Yürütmenin başı halk tarafından seçilen başkandır. Yürütme daha geniş yetkilere sahiptir. Parlamenter sisteme göre daha aktif bir cumhurbaşkanı vardır bu sistemde. Yasama güvensizlik oyu vererek yürütmeyi düşüremez. Seçimler belirlenen tarihte yapılır. Başkan görev süresi bitmeden ya da istifa etmeden görevi son bulmaz.
Başkanlık Sistemi Hakkında Ne Biliyoruz?
Başkanlık sistemini tanımlamak tek cümle ile mümkün olsa da içeriğine hakim olmak bu kadar kolay değil. Başkanlık sistemi nedir? Başkanlık sistemini uygulayan ülkeler nelerdir ve bu ülkelere bu sistemin getirisi, götürüsü nedir? Bu sorulara cevap bulmak sistem hakkında yeterli bilgi sahibi olamamızı sağlayacaktır.
Başkanlık Sisteminde İşleyiş Nasıldır?
Başkanlık sisteminde yürütme tek elden yürütülür. Kabine üyeleri ve başkan devleti yasama organının koyduğu yasalara göre yönetirler. Devlet başkanının yetkileri diğer sistemlere göre daha geniştir. Başkan bakanlar kurulu üyelerini ve hakimleri önerir ama bunlar yasama erki tarafınan onaylanmalıdır. Başkan yasama erkinin çalışmalarına katılamaz ve müdehale edemez. Başkanlık sistemi kullanan ülkelerde rejim genellikle cumhuriyettir. Başkan çoğunlukla Cumhurbaşkanı olarak adlandırılır. Amerikada sadece başkan denilir.Geniş yetkilerle donatılmış başkan değişiklikleriçabucak işleme koyar ve işleyiş daha hızlı ilerler. Başkan halkın isteklerini göz ardı etse dahi görevden alınmaz. Yasamave yürütmenin belli süre görevi vardır. İki erk de o süre bitmeden birbirlerinin görevine son veremez. Bu özellik devlet yönetiminde istikrarın oluşmasını sağlar.
Başkanlık Sisteminin Yararları Nelerdir?
Yukardaki yazımızda başkanlık sisteminin yaralarından bahsettiğimiz için kısa maddeler halinde bahsedeceğiz:
– Doğrudan yetkiye sahip halk tarafından seçilen başkan.
– Kuvvetler ayrılığı : Yasama yürütme arasındaki sert ayrılık
– Hızlı Karar Alma : Başkanlık sistemi yasamanın desteğine daha az gerek duyar karar alırken
– İstikrar: Yasama ve yürütme erklerinin birbirine son verememesi
Başkanlık Sisteminin Bazı Kesimler Tarafından Eleştirilen Yönleri:
-Oteriter Rejime Yakınlaşma: Başkanlık Sisteminde başkana görevi boyunca muhalefet edilememesi bazı kesimler tarafından oteriterliğe hatta diktatörlüğe yaklaşım olarak nitelendirilir.
– Kuvvetler Ayrılığı: Yine her iki erkin birbirine hesap sorma hakkı olmadığı için halkın tam olarak temsil edilmediği iddia edilmektedir.
– Lider Değişiminin Zor Olması: Parlementer sisteme nazaran cumhurbaşkanının kötü yönetim sebebiyle görevinden alınması çok daha zordur. Başkanlık sisteminde başkan görevinden görev süresi bitmeden alınamaz. Bu da bazı kesimler için halk temsili açısından engel bir durumdur.
-Siyasi Geleneklere Uyum Sağlayamaması: Demokrasisi kuvvetli olmayan ülkelerde bu sistem diktatörlüğe yönelim göstermektedir.
Başkanlık Sistemiyle Yönetilen Ülkelere Örnekler:
- Afganistan
- Amerika Birleşik Devletleri
- Arjantin
- Azerbaycan
- Beyaz Rusya
- Belarus
- Bolivya
- Brezilya
- Dominik Cumhuriyeti
- Endonezya
- Ekvador
- El Salvador
- Filipinler
- Guatemala
- Güney Kore
- Haiti
- Honduras
- İran
- Kazakistan
- Kenya
- Kıbrıs Cumhuriyeti
- Kolombiya
- Kosta Rika
- Liberya
- Meksika
- Nikaragua
- Nijerya
- Panama
- Paraguay
- Peru
- Seyşeller
- Sierra Leone
- Sudan
- Surinam
- Şili
- Tanzanya
- Türkmenistan
- Uganda
- Uruguay
- Venezuela
- Zambiya