Osmanlı Devleti’nin Duraklama ve Gerileme Döneminde Yaptığı Antlaşmalar

Osmanlı Devleti’nin duraklama dönemi 17. yüzyıl, gerileme dönemi ise 18. yüzyılı ifade eder. yükselme döneminin ardından 17. yüzyılda fetihlerdeki durgunluk, büyük toprak kayıpları 18. yüzyılda yerini kaybedilen toprakları geri alma ve 18. yüzyılın sonlarında da eldeki toprakları koruma çabasına bırakmıştır. Özellikle Avusturya ve Rusya ile art arda savaşlar ve antlaşmalar yapılmış, Osmanlı devleti siyasi anlamda büyük bir nüfuz kaybetmiştir.

Osmanlı Devleti’nin bu dönemlerde yaptığı antlaşmalar ve bunların önemini kısaca şöyle sıralayabiliriz:

DURAKLAMA DÖNEMİ (XVII. yy.) ANTLAŞMALARI

-Ferhat Paşa (İstanbul) Antlaşması (1590): Osmanlı ile İran arasında yapıldı. Osmanlı Devleti doğuda en geniş sınırlarına ulaştı.

-Kasr-ı Şirin Antlaşması (1639): Bugünkü Türkiye-İran sınırının belirlendiği antlaşma

-Hotin Antlaşması (1621): Osmanlı ve Lehistan arasında yapıldı. bu antlaşmaya göre Hotin Osmanlı egemenliğindeki Boğdan’a verildi ve Lehistan vergiye bağlandı

-Bucaş Antlaşması (1672): Osmanlı Lehistan arasında yapıldı. Osmanlı’nın batıda en geniş sınırlarına ulaştığı ve toprak kazandığı son antlaşmadır.

-Zitvatorok Antlaşması (1606): Osmanlı ile Avusturya arasında yapıldı. 15 yıl süren savaşlar sonucu imzalanan bu antlaşmayla Osmanlı Devleti Avusturya’ya karşı siyasi üstünlüğünü kaybetti.

-Vasvar Antlaşması (1664): Osmanlı ile Avusturya arasında yapıldı. Erdel’in kesin olarak Osmanlı egemenliğinde olduğu kabul edildi.

-Karlofça Antlaşması (1699): Osmanlılar ile Avusturya-Venedik-Lehistan-Rusya gibi kutsal ittifak devletleri arasında imzalandı. Osmanlı devleti’nin büyük oranda toprak kaybettiği ve gerileme dönemine girdiği antlaşmadır. bu antlaşmanın ardından Osmanlı Devleti kaybettiği toprakları geri alma siyaseti izlemeye başlamıştır.

GERİLEME DÖNEMİ (XVIII. yy.) ANTLAŞMALARI

– İstanbul Antlaşması (1700): Osmanlı ile Rusya arasında yapıldı. Rusya ilk kez Karadeniz’e ulaştı.

-Prut Antlaşması (1711): Osmanlı-Rusya arasında; antlaşmaya göre Azak kalesi Osmanlılara geri verilecekti ve böylece Karadeniz tekrar Türk gölü oluyordu. bu nedenle Osmanlı Devleti kaybettiği toprakları geri alma konusunda umutlandı.

-Pasarofça Antlaşması (1718): Osmanlı ile Avusturya, Venedik arasında imzalandı. Osmanlı Devleti kaybettiği toprakları geri alma umudunu kaybetti. Bu antlaşmanın tarihi Lale Devri’nin başlangıcı kabul edilir.

-Belgrad Antlaşmaları (1739): Osmanlı ile Avusturya, Rusya arasında imzalandı. Osmanlı Devleti’nin 18. yüzyılda imzaladığı son antlaşmadır. Fransa’ya verilen kapitülasyonlar sürekli hale getirilmiştir.

-Küçük Kaynarca Antlaşması (1774): Osmanlı ile Rusya arasında yapıldı. Bu antlaşmayla; ilk kez halkı Türk ve müslüman olan bir toprak kaybedildi. Osmanlı Devleti tarihinde ilk kez savaş tazminatı ödedi. Rusya Osmanlı’daki ortodoksların koruyuculuğunu üstlenerek Osmanlı iç işlerine karışma fırsatı buldu. Rusya sıcak denizlere inme fırsatı buldu. Bu antlaşma Osmanlı Devleti’nin imzaladığı en ağır şartlı antlaşmalardan biridir.

-Aynalıkavak Tenkihnamesi (1779): Osmanlı ve Rusya arasında yapıldı. Osmanlı Devleti, Rusya’nın Kırım üzerindeki etkisini kabullendi.

-Ziştovi Antlaşması (1791): Osmanlı ve Avusturya arasında yapıldı. Osmanlı Devleti bu antlaşmadan itibaren artık eldeki topraklarını korumaya, toprak bütünlüğünü korumaya yöneldi.

-Yaş Antlaşması (1792): Osmanlı ile Rusya arasında yapıldı. Yaş Antlaşması Osmanlı Devleti’nin dağılma dönemine girdiği antlaşmadır.