HACI BEKTAŞ-I VELİ: ELİNE, BELİNE, DİLİNE HÂKİM OL!
Hacı Bektaş-ı Velı’nin hoşgörü anlayışının temelinde toplumsal uzlaşma yatar. Hele hele zorlama, baskı ve suçlama gibi unsurların aranması ise Hacı Bektaş-ı Veli’yi anlamamakla eşdeğerdir. Hacı Bektaş-ı Veli’nin dünyasında kine, savaşa, kan gütme anlayışına, zulme rastlayamazsınız.
Hacı Bektaş-ı Veli; doğruluğa, erdeme, sevgiye ve iyiliğe yürekten bağlıdır. Bütün eylemlerinde bu değerleri ölçü alır.Hacı Bektaş-ı Veli, evrensel düşünceyi, insanların kardeşliğini ve tüm ulusların dostça bir yaşam sürmesini ister. Bunu da “Gelin canlar bir olalım” çağrısıyla dile getirir.
Hacı Bektaş-ı Veli gerçek sevgiyi uzaklarda değil de kendi içimizde aramamız gerektiği konusunda derin bir mesaj vermektedir. Hararet nardadır, sacda değildir. Maharet baştadır, taçta değildir. Her ne arar isen kendinde ara Kudüs’te, Mekke’de Hac’da değildir.Hacı Bektaş-ı Veli hoşgörü erdemini, af edici, tok gözlü, tatlı sözlü, güleç yüzlü, sevgi dolu olma hâli olarak açıklıyor. Hoşgörü, inanç, düşünce ve vicdan özgürlüğüne saygı gösterme olgunluğudur. Bu felsefede savunulan üç şey, sevgi, hoşgörü ve toplumsal barıştır. Hacı Bektaş-ı Veli bunu kısaca şöyle özetliyor: “İncinsen de incitme.” Hacı Bektaş-ı Veli’nin sevgisi gönül aşıklığına ve inanç esnekliğine ayanır. Amacı, hoşgörü, düşünce, inanç davranışı yönünden bütün insanlara ve dünyaya açılmaktır. Mevlânâ’da olduğu gibi Hacı Bektaş-ı Veli’de de sevgi, şefkatte güneş gibi, cömertlikte su gibi, alçak gönüllükte toprak gibi, teslimiyette Ölü gibi, örtücülükte gece gibi olmaktır.Özetlemek gerekirse Hacı Bektaş-ı Veli’de gerçek sevgi; “Eline, beline, diline hâkim ” olabilmektir.